مهدی نایبی، مدیرعامل الوپیک، سرویس فعال در حوزه‌ی حمل‌ونقل بسته‌‌های درون شهری دیروز در توییتی نوشت که اسنپ حتی در شرایط اقتصادی سخت کنونی نیز دست از سیاست‌های غیرعادلانه‌ی رقابتی خود برنمی‌دارد و قصد دارد با شکستن قیمت‌ها، رقبا را به زانو درآورد. وی درادامه گفت که این فشار بیش از همه متوجه پیک‌های موتوری است. اما جریان چیست؟ آیا دوباره پای اسنپ به مسئله‌ی انحصارگری باز شده است؟

جنجال‌ها بر سر انحصارگری اسنپ داستان جدیدی نیست؛ دیگر سرویس‌های آنلاین تاکسی و حمل و نقل نیز طی سال‌های اخیر، بارها این مسئله را عنوان کرده و به بحث در سطح رسانه‌ای کشانده‌اند.

آذرماه سال ۹۶، تپسی به‌صورت رسمی شکایتی را علیه اسنپ در شورای رقابت طرح کرد؛ دلیل این شکایت، جلوگیری اسنپ از فعالیت همزمان رانندگانی بود که اپلیکیشن تپسی و سایر تاکسی‌های آنلاین را به همراه اسنپ روی گوشی‌ هوشمند خود نصب کرده بودند و به فعالیت همزمان می‌پرداختند. تپسی در بیانیه‌ی خود دسترسی به اطلاعات گوشی کاربران را غیراخلاقی و مخالف قوانین رقابتی عنوان کرده بود؛ اما تلاش‌های تپسی راه‌ به جایی نبرد، چرا که شورای رقابت اقدامات اسنپ را مغایر قوانین رقابتی ندانست.

۵ آذرماه سال ۹۷، سه شرکت‌ تپ‌سی، الوپیک و ماکسیم با ارسال نامه‌ای به آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، رحمانی فضلی، وزیر صنعت، معدن و تجارت، جنیدی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری و ستاری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ضمن ابراز نارضایتی از سیاست اسنپ مبنی بر «ملزم‌کردن کاربر به حذف نرم‌افزارهای رقیب، برای ادامه‌ی استفاده از خدمات اسنپ»، خواستار برخورد با این شرکت شدند. اسنپ این ادعا را رد کرد (شرح جوابیه‌ی اسنپ را می‌توانید در این مطلب مشاهده کنید).

درزمینه‌ی سرویس سفارش غذا هم چیلیوری توانست رأی شورای رقابت را درمورد رویه‌ی ضدرقابتی اسنپ‌فود به‌نفع خود دریافت کند. بااین‌حال این روند بیش از دو سال به‌طول انجامید و بااینکه چیلیوری قصد داشت غرامت زیادی از اسنپ فود بگیرد، در بحبوحه‌ی شیوع ویروس کرونا نتوانست در بازار سفارش آنلاین غذا باقی بماند و به‌ناچار دست از فعالیت کشید.

حال، بار دیگر، بحث سیاست‌های انحصارگرایانه اسنپ درقبال رقبایش در بازارهای مختلف به‌دلیل شکستن قیمت‌ها درحال بالاگرفتن است. مدیرعامل الوپیک این رفتار اسنپ را درادامه‌ی رفتارهای قبلی‌اش می‌داند و می‌گوید اسنپ در ازای به‌دست‌آوردن بازار بزرگ‌تر از نیروی کار خود سوءاستفاده می‌کند.

در یک بازار سالم باید رقابت میان رقبا وجود داشته باشد. رقبا باید بتوانند در سایه‌ی قوانین مشخص و شفاف حاکمیتی به مردم خدمت‌رسانی کنند؛ اما این خدمت‌رسانی تنها نباید به سود صاحب کسب‌وکار و مشتری باشد بلکه باید برای نیروی فعال در آن کسب‌وکار نیز سودی معقول داشته باشد؛ نه اینکه قشری از کارکنان به‌واسطه‌ی نیاز به کسب درآمد روزانه و در بحبوحه‌ی شرایط بد اقتصادی و کاهش تقاضاها، مجبور به پذیرش هرگونه درخواستی با هر نرخ قیمتی ازسوی مشتری شوند. اگر محیط کار سالمی وجود داشته باشد، کسب‌وکار باید رضایت حداقلی نیروی کار خود را نیز فراهم کند و این نیروی کار به‌سبب کاهش شدید تقاضا، قربانی انحصارگری میان رقبا نیز نشود.

نایبی، مدیرعامل الوپیک بر این باور است که اسنپ از آغاز سال جدید با شکستن عجیب قیمت‌ها در سرویس‌های مختلف خود، سعی داشته تا بازارش را قوی کند و تنها به فکر منافع خود بوده است. ازسویی پیک‌های موتوری در شرایط شیوع ویروس کرونا و آغاز سال جدید که به‌دنبال تعطیلی‌ها همیشه اندکی رکود را تجربه می‌کنند، با کاهش شدید تقاضا مواجه شدند و تنها برای سرپاماندن در شرایط ضعیف اقتصادی به کار کردن با هر نرخی ادامه داده‌اند.

نایبی می‌گوید علت مطرح‌کردن دوباره‌ی موضوع مذکور ازسوی وی، اتخاذ تصمیمات اساسی در زمینه‌ی انحصارطلبی فعالین استارتاپی کشور است. او می‌گوید قشر ضعیف پیک موتوری صدای بلندی ندارد تا به شرایط حال حاضر اعتراض کند؛ اما نباید به این دلیل، به این طبقه فشار آورد. به‌گفته‌ی او، اسنپ دسترسی زیادی به منابع مالی و روابط گسترده‌ای دارد؛ همانطور که پیشتر شنیده بودیم، ایرانسل در ترکیب سهام‌داران اسنپ است و می‌توان گفت که بخشی از منابع مالی اسنپ دولتی بوده و سهامدار و مدیران‌ آن نیز یکی نیستند. درحالی‌که استارتاپ‌های زیادی در کشور سر پای خود فعالیت می‌کنند، در مجموعه‌ی اسنپ از سرمایه به بهترین نحو استفاده نمی‌شود و سرمایه همواره به‌شکل سوبسید و به‌منظور ایجاد انحصار هزینه می‌شود. همچنین اسنپ‌باکس تنها با حربه‌ی قیمت ارزان‌تر سعی در رقابت با رقبای خود دارد.

مدیرعامل الوپیک می‌گوید که در حوزه‌ی پیک موتوری، اسنپ برای مدتی کمیسیون دریافت نمی‌کرد درحالی‌که الوپیک ۲۰ درصد از هر سفر کمیسیون دریافت می‌کند تا سرپا بماند. یعنی سفارشی که برای مشتری الوپیک ۱۰ هزار تومان هزینه دارد، با سوبسید ۵۰ درصدی اسنپ، برای مشتری ۵ هزار تومن هزینه خواهد داشت. ۵ تا ۶ هزار تومان نیز از سوی اسنپ به پیک موتوری پرداخت خواهد شد.

مدیرعامل الوپیک می‌گوید دو سال پیش نیز موضوع مسدودسازی اپلیکیشن الوپیک توسط اسنپ برای کاربرانش پیش آمد که در تمام دنیا امری غیرقانونی محسوب می‌شود و تعطیلی یا جریمه‌های سنگین را برای استارتاپ به‌دنبال دارد؛ اما در ایران این چابکی ازسوی نهادهای دولتی و نظارتی دیده نمی‌شود بنابراین باید در این زمینه کار دیگری انجام داد و بحث مطرح کرد.

نایبی می‌گوید که همین مطرح‌کردن بحث انحصارگری اسنپ در جلسات مختلف و با نهادهای مختلف باعث شد تا نهایتا اسنپ برای مدتی اقدامات انحصارگرایانه‌اش را کنار بگذارد؛ اما در سال جدید باز آن رفتارها تکرار می‌شود.

مدیرعامل الوپیک اذعان دارد، حال که درزمینه‌ی ارسال و حمل‌ونقل کالا تنها الوپیک و اسنپ باکس در بازار باقی مانده‌اند و درزمینه‌ی سفارش آنلاین غذا نیز انحصاری بزرگ ایجاد شده، وی سعی دارد نسبت‌به شایسته‌نبودن این حرکات اطلاع‌رسانی کند و بگوید که فعالیت استارتاپ‌ها باید زیرنظر نهادهای رسیدگی به مسائل رقابتی قرار بگیرد و اجازه‌ی این‌گونه انحصارها داده نشود.

اگر جلوی چنین فعالیت‌هایی گرفته نشود، مردم هم به‌دلیل قرارداشتن در مضیقه‌ی اقتصادی به‌خصوص در شرایط کنونی، به سمت گزینه‌های ارزان می‌روند. درنتیجه چنین کسب‌وکاری به‌تدریج مردم را سمت خود می‌کشد و پیک‌ها را مجبور می‌کند تا درخواست‌ها را حتی نصف قیمت حداقلی قبول کنند.

پس از آن و درنتیجه‌ی در دست گرفتن بازار دو اتفاق بد می‌افتد: اول اینکه مشتری به‌دلیل مواجهه با قیمت‌های پایین موقتی بدعادت می‌شود و دوم اینکه، فشار شدیدی بر پیک موتوری می‌آید تا با قیمتی که توجیه اقتصادی ندارد کار کند و این موضوع بر رقیب‌ها هم فشار می‌آورد.

منبع:

https://www.zoomit.ir/2020/4/16/347512/alopeyk-snap-monopoly-rivalry/